Krokiem milowym w uproszczeniu i ujednoliceniu obrotu orzeczeń wydawanych na obszarze Unii Europejskiej było wprowadzenie w życie Rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 (znanym szerzej jako „Bruksela I“). Rozporządzenie Bruksela I obowiązuje od 1 marca 2002 r. na terenie wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem Danii i określa jurysdykcję sądów oraz zasady wykonywania i uznawania orzeczeń w sprawach cywilnych i handlowych stanowiąc tym samym podstawowy akt europejskiego prawa procesowego.
Rozporządzenie Bruksela I określa konkretne wymogi, które musi spełniać orzeczenie wydane w państwie członkowskim, aby mogło ono być uznane i wykonane w innym państwie Unii Europejskiej. Co kluczowe, rozporządzenie Bruksela I wprowadza przy tym zasadę wzajemnego uznawania przez państwa członkowskie prawomocności orzeczeń sądowych i powodowanych przez nie skutków prawnych bez potrzeby przeprowadzenia dodatkowego postępowania (zasada wzajemnego uznania ipso iure).
W konsekwencji sądy państw członkowskich mają obowiązek traktowania orzeczeń wydanych w innych państwach Unii Europejskiej w ten sam sposób, jak orzeczenia wydane na ich obszarze.
Do wykonania orzeczenia w trybie egzekucji w innym państwie członkowskim rozporządzenie Bruksela I przewiduje natomiast dodatkowe postępowanie w celu stwierdzenia wykonalności orzeczenia przed sądem państwa, w którym nastąpić ma egzekucja należności.
W myśl tego mechanizmu wierzyciel, który chce egzekwować należność w Austrii musi być w posiadaniu „macierzystego” tytułu wykonawczego. Oznacza to, że orzeczenie wydane w Polsce musi być także w Polsce wykonalne, czyli być tytułem wykonawczym według polskiego kodeksu postępowania cywilnego. Pierwszym warunkiem jest zatem zaopatrzenie orzeczenia wydanego przez polski sąd w klauzulę wykonalności.
Aby orzeczenie było uznane za wykonalne i egzekwowalne w Austrii polski sąd musi ponadto potwierdzić wykonalność orzeczenia w formie zaświadczenia wydawanego na podstawie specjalnego formularza stanowiącego załącznik do rozporządzenia Bruksela I.
Zaświadczenie wydawane przez sąd na wniosek wierzyciela zawiera podstawowe informacje dotyczące przeprowadzonego postępowania. Zaświadczenie zawiera między innymi takie informacje jak oznaczenie i adres sądu, oznaczenie stron postępowania, treść i formę rozstrzygnięcia oraz stwierdzenie przeciwko komu orzeczenie lub ugoda sądowa jest wykonalna w Polsce. Dodatkowo zaświadczenie ma dokumentować, że pozwany miał w trakcie postępowania merytorycznego możliwość podjęcia i skorzystania z przysługujących mu środków obrony.
Kolejnym etapem do egzekucji należności jest uzyskanie przez wierzyciela stwierdzenia wykonalności polskiego orzeczenia przez sąd austriacki. W praktyce oznacza to zastosowanie tzw. procedury exequatur, w myśl której orzeczenie wydane w Polsce wymaga uprzedniego stwierdzenia wykonalności w Austrii w odrębnym postepowaniu.
Należy przyznać, że procedura stwierdzenia wykonalności sama w sobie nie ma złożonego charakteru. Na podstawie dokumentacji załączonej do wniosku sąd bada bowiem kwestie formalne, przede wszystkim czy złożono odpis orzeczenia wraz z wymaganym zaświadczeniem wydanym przez polski sąd. Warto także dodać, że prawo austriackie przewiduje możliwość łączenia wniosku o stwierdzenie wykonalności orzeczenia z wnioskiem o wszczęcie postępowania egzekucyjnego.
Niemniej jednak zastosowanie procedury exequatur odwleka wszczęcie egzekucji do czasu wydania rozstrzygnięcia o wykonalności orzeczenia. Ponadto już samo doręczenie dezycji sądu o stwierdzenie wykonalności do rąk dłużnika zapewnia mu wcześniejszą wiedzę na temat zbliżającego się postępowania egzekucyjnego.
W końcu procedura exequatur gwarantuje dłużnikowi możliwość obrony przed wykonaniem orzeczenia w odrębnym postępowaniu ze skutkiem wstrzymania egzekucji. Najważniejsze zarzuty przysługujące dłużnikowi to sprzeczność orzeczenia z porządkiem publicznym lub z innym orzeczeniem, pozbawienie pozwanego możliwości obrony w postępowaniu przed sądem, który wydał orzeczenie oraz wydanie orzeczenia z naruszeniem określonych zasad dotyczących jurysdykcji.
Od dnia 10 stycznia 2015r. obowiązuje nowe Rozporządzenie Rady (WE) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych. Nowe rozporządzenie obowiązuje na terenie wszystkich państw członkowskich, w tym także Danii. Rozporządzenie, określane szerzej jako Bruksela I bis, zastępuje dotychczasowe rozporządzenie Bruksela I i stosuje się do wszystkich postępowań rozpoczętych po 10 stycznia 2015r.
Do orzeczeń wydanych w ramach postępowań rozpoczętych do dnia 10 stycznia 2015 r. w przypadku postępowania egzekucyjnego na terenie Austrii w dalszym ciągu stosuje się opisane wyżej przepisy Rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 („Bruksela I“).